Het is pas begin maart, maar over anderhalve maand viert koning Willem-Alexander zijn eerste grote regeringsjubileum. Hij zit op 30 april tien jaar op de troon. Langzaam ontvouwen zich de plannen om dat te vieren. In nul-tien, in Rotterdam, viert hij het alvast op 27 april samen met alle Nederlanders. Maar twee dagen later ook nog met een grootse lunch in de Oranjezaal van Paleis Huis ten Bosch, waarvoor iedereen vorige maand iemand uit de eigen omgeving kon opgeven. Die Oranjezaal is een historische plek waar normaliter alleen de groten der aarde komen, een waar kunstwerk uit de Gouden Eeuw. Het is de plek waar Willem-Alexander gastheer zal zijn voor een flink gezelschap uit de samenleving.

Bijna tienduizend mensen droegen iemand voor om aan te schuiven. Mensen met een bijzonder verhaal. Lokale helden, gangmakers of het baken uit de buurt. Honderd mensen – tien maal tien – krijgen een uitnodiging om tijdens dit ‘10Maal’ mee te eten met Willem-Alexander en Máxima. Een traditie uit de jaren tachtig die Willem-Alexander overnam van zijn ouders, maar omvormde naar zijn eigen stijl, was het Koningsdagconcert. Die is altijd half april en wordt sinds jaar en dag op de avond van de feestdag op tv uitgezonden. Willem-Alexander koos ervoor om het klassieke jasje ervan af te halen en verhuisde het vanuit Paleis Noordeinde naar de plek waar Koningsdag wordt gevierd. Het is ook een bedankje voor mensen die betrokken zij bij de organisatie van het festijn op 27 april. Dit keer, vanwege het 10-jarig koningschap, mogen er ook vierduizend mensen, zeg maar 400 keer 10, gratis bij zijn, om in Ahoy te genieten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Gerard Cox, Davina Michelle en andere artiesten. Wie er samen met de Oranjes bij wil zijn, kan vanaf 10 maart om 10 uur terecht op de website van koningsdaginrotterdam.nl. De kans op een jubileuminterview is helaas nihil. Maar het zou leuk kunnen zijn geweest om eens out of the box Martien Meiland ervoor te vragen. Of een uitgelezen kans voor Rob Kemps, die in zijn programma ‘De Tien Vragen’ bekende Nederlanders het hemd van het lijf vroeg? Genoeg om het over te hebben. In de afgelopen tien jaar van Willem-Alexanders koningschap ben ik van dichtbij getuige geweest van bijzondere momenten. Van de historische excuses in Indonesië, van het staatsbezoek aan koningin Elizabeth in Buckingham Palace, van de indrukwekkende toespraak op 4 mei op een lege Dam in Amsterdam. We herinneren ons allemaal die momenten zoals de MH17, de toespraak in de Schilderswijk na de aanslagen in Brussel en de ludieke ‘Koningsdag Thuis’. Maar ook gedoe zoals de Griekse vakantiereis tijdens coronatijd, waarover al zoveel gezegd en gesproken is. Een vijftigste verjaardag, zo zagen we bij interviews van zowel Willem-Alexander als Máxima, die is er om het te hebben over privézaken. Een regeringsjubileum, zo zal Willem-Alexander zeggen, moet reflecteren op de zakelijke kant van het koningschap. Toch zullen de interviewers en de omroepen het óók over het randje van privé willen gaan. Want koning is hij ook in zijn vrije tijd. Hoe zeer hij ook zijn best doet om zijn privacy te beschermen. En camera’s blijven een natuurlijke vijand van WA. Dat heb ik de afgelopen tien jaar wel gemerkt. Zijn ze uit, dan is Willem-Alexander op zijn best. Staan ze op hem gericht, dan verandert er iets in hem. Ik betwijfel of hij zin zou hebben in een vraaggesprek voor de camera’s over de voorbije tien jaar. Maar zou hij er goed aan doen? Zeker, dat zag je alleen al aan de peilingen na elk interview dat hij en Máxima gaven. ‘Maar de balans maak je pas op het eind op’, zei Willem-Alexander gevat toen hij vijf jaar op de troon zat. En het eind is nog niet in zicht. Al wilde Amalia tien jaar geleden al direct weten: ‘Hoe lang ga jij het doen?’ Misschien kan zij het gesprek voeren? Want wat in deze tien jaar ook opviel: Amalia durft zelfs in het openbaar behoorlijk kritisch te zijn naar haar vader.

Om héél eerlijk te zijn – misschien moet ik deze droom voor u juist níet uiteen laten spatten – is het niet altijd gezellig en leuk met de Oranjes. Ook koningin Máxima heeft haar momenten dat het even te veel is voor een glimlach. Zware dagen die hun tol eisen en de sfeer minder gezellig is voor de mensen om haar heen. Momenten dat je denkt het voor altijd te hebben verbruit. Dat als blikken hadden kunnen doden, op deze plek geen column van mij had gestaan. Het zijn ook maar mensen met goede en slechte dagen. Maar koningin Máxima is er over het algemeen heel erg goed in om niets te laten merken van wat haar niet bevalt. Zoals men in 2001 al vond toen de relatie met Willem-Alexander officieel werd: zijn keuze voor Máxima zou wel eens de beste kunnen zijn geweest die hij voor het Huis van Oranje had kunnen maken. Met haar Latijns-Amerikaanse flair heeft ze het koningshuis nieuw leven ingeblazen. Máxima heeft iets wat een Mathilde van België niet heeft. Een bepaalde schwung en losheid naast elegantie. Iets wat Letizia van Spanje minder heeft: empathie en warmte. Wat ook Maria Teresa van Luxemburg heeft: meertaligheid en een Zuid-Amerikaanse komaf. In Nederland heeft ze de mensen weten te betoveren. En nu weten de eilanden dat óók weer.
Met haar kennis uit de bancaire wereld heeft ze op Aruba weer een steentje kunnen bijdragen aan ondernemers. Ze bezocht er een project van Qredits, dat kleine leningen – microkredieten – en advies aan ondernemers biedt om te kunnen groeien. Moeiteloos weet Máxima te schakelen tussen het Nederland, Engels of het Spaans, als een van de gesprekspartners zich daar beter in verstaanbaar kan maken. Op de ABC-eilanden – Aruba, Bonaire en Curaçao – wordt door de meeste mensen Papiamento gesproken, een taal die vooral Spaanse invloeden heeft. Niet verwonderlijk dat veel mensen het Spaans zich dan makkelijker hebben aangeleerd dan het Engels. En hier is Máxima in het voordeel. Zo kan ze ook Willem-Alexander, Amalia of de meegereisde staatssecretaris Alexandra van Huffelen af en toe wat bijpraten. Ook als er naar optredens wordt gekeken, tolkt Máxima naar het gezelschap waar het over gaat, zodat grapjes hen ook niet ontgaan. Máxima heeft ook de kracht dat ze over een grote trukendoos beschikt die handig is als koningin. Ze weet wat werkt qua kleding. Daar heeft ze geen stylist voor nodig. In die trukendoos zit ook een groot palet aan emoties. Met haar mimiek weet ze steeds de juiste snaar te raken. Bij rampen en op uitvaarten is het intense verdriet van haar gezicht te lezen, bij huwelijken de emotie die de liefde met zich meebrengt. En klinkt er muziek, dan gaat Máxima’s hart sneller kloppen. Als een brassband de muziek inzet van het Caribisch carnaval, kan ze niet stil blijven zitten. Haar man en dochter hebben minder last van dit gen. Maar als Máxima dan mag dansen, betovert ze iedereen. Op Aruba had een krant het erover dat er maar één iemand koningin van Aruba kan zijn. Máxima. Dat geluk hebben ze. Ze zou alleen wat vaker langs moeten komen. Want het heeft ook nog andere voordelen. Gaten in de weg worden ‘plots’ gedicht, gebouwen worden geschilderd en alles lijkt ineens te worden aangepakt. Voor de eilanden lijkt het win-win te zijn als de Oranjes op bezoek komen.

De Belgen vierden afgelopen week de vijftigste verjaardag van hun koningin Mathilde. Hoewel vieren misschien overdreven is. Er kwam een officiële postzegel uit, een paar boeken waar de koningin zelf niet aan had willen meewerken en de bladen pakten uit. Zelf werkte Mathilde mee aan een interview op tv. Of eigenlijk: aan twee interviews. Twee keer nam de koningin in dezelfde outfit de interviewster mee door dezelfde kamer, vertelde ze over dezelfde foto’s die daar stonden en zat ze op dezelfde bank hetzelfde gesprek te voeren. Ook de interviewsters zouden in de eerste oogopslag zussen van elkaar kunnen zijn. Hoezo? Mathilde deed het interview zowel in het Nederlands voor de commerciële omroep VTM en ook in het Frans voor RTL. Zelf had het koninklijk paleis een korte montage van de twee interviews gemaakt, waardoor het leek alsof Mathilde vliegensvlug schakelde tussen de twee grootste landstalen van haar land. Een leuk gesprek waarin Mathilde vertelde over de kinderen, het samenwerken met haar man Filip en ook hoe ze af en toe nog eens ‘normaal’ kan zijn. Het gesprek had naar verluidt nóg leuker kunnen zijn, ware het niet dat de paleismedewerkers nog eens flink de schaar hebben gezet in de montage van de interviews. Want: het ene gesprek mocht niet leuker zijn dan het andere, want dat zou voor heel wat problemen kunnen zorgen. Zou de Franse versie grappiger zijn, dan staan de Vlamingen op de achterste benen. Vertelt ze in het Nederlands een leukere anekdote, dan zijn de Walen pas amusé.

Hoewel Mathilde correct is in haar Nederlands, spreekt ze wel met een behoorlijke Frans tongval. De Vlamingen klagen erover. Onterecht, als je het mij vraagt. Ik leg mijn Vlaamse vrienden of collega’s dan vaak uit dat ónze koningin misschien charmanter klinkt, maar dat het soms voor ons als journalisten heel lastig is om van Máxima’s woorden een verhaal te kunnen maken. Soms vernederlandst ze Engelse of Spaanse woorden bijvoorbeeld, vaak springt ze door haar enthousiasme van de hak op de tak. Voor televisie zijn haar woorden zó uit te zenden, maar als je ze letterlijk uittypt, dan wordt het toch anders. Soms roep ik dan de hulp in van de medewerkers van de RVD, die over haar communicatie gaan. ‘Maar wat bedoelt ze hiermee?? Moet ik het zo maar laten staan?’ Dat is ook geen optie. Ik weet dat ik dan ruzie krijg met de eindredactie: ‘zo begrijpen onze lezers er toch óók niets van?’ Dat is bij Mathilde niet het geval. Ze is nou eenmaal opgegroeid in een Franstalige adellijke familie en dat hoor je nog altijd. Ze doet haar uiterste best. Als Mathilde in haar enthousiasme ja zou hebben gezegd op een interview voor de Franstalige zender, wist ze bij voorbaat dat ze net zo enthousiast ja zou moeten hebben voor een gesprek in het Nederlands. Die eeuwige taalstrijd in België, waar de koninklijke familie middenin staat. Al generaties is er commentaar dat de royals amper Nederlands zouden kunnen spreken. En dan is er ook nog het relatief bescheiden Duitstalige deel. Ook die moeten niet vergeten worden en dus neemt koning Filip zijn kersttoespraak zelfs in alledrie de talen op. Filip en Mathilde hebben er slim aan gedaan om die taalstrijd een andere wending te geven. Terwijl ze thuis Frans bleven spreken, stuurden ze de kinderen naar een Nederlandstalige school. En dat had als resultaat dat kroonprinses Elisabeth uiteindelijk bijlessen Frans moest volgen. In Nederland is die strijd er niet. Ook al zijn er in ons land nog twee officiële talen volgens de wet: het Fries ene de Nederlandse Gebarentaal. Ik vraag me af hoeveel Oranjes die talen machtig zijn. In het koninkrijk zijn er zelfs nóg twee officiële talen, Papiaments en Engels. Hopelijk hebben koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Amalia geoefend, want de komende weken zullen ze meer mensen ontmoeten die deze talen spreken, dan het Nederlands machtig zijn.

Dat Hollandse weer, waar is dat nou goed voor? In mijn geval om in huis wat aan te rommelen. Onder meer om mijn bescheiden bibliotheekje eens op te ruimen. In de loop der jaren heb ik heel wat boeken verzameld over het koningshuis die me regelmatig een dienst hebben bewezen als naslagwerk voor de meest uiteenlopende artikelen. Soms kreeg ik her en der wat verzamelalbums, bijzondere uitgaven ter ere van bijvoorbeeld het gouden regeringsjubileum van Wilhelmina, het huwelijk van Juliana of, misschien kent u ze nog, Beatrix Regina’s, per jaar gesorteerd van wat de toenmalig koningin deed. Zelf kocht ik vaak boeken behorend bij koninklijke exposities, prachtige naslagwerken over paleizen, koninklijke juwelen of onderscheidingen, catalogi van veilingen uit koninklijke en adellijke nalatenschappen, je kunt het zo gek niet bedenken. Maar de basis wordt natuurlijk gevormd door uitgebreide biografieën van gekroonde hoofden en andere interessante royals. Maar als er in een paar maanden tijd meerdere van die dikke pillen uitkomen, zoals de biografie van koningin Elizabeth en vervolgens de memoires van prins Harry, dan word ik wat moedeloos bij de aanblik van mijn kast. Harry paste met geen mogelijkheid meer op de ‘Britse plank’. Duwen had geen zin. Er bovenop leggen is geen optie. En dat betekent: reorganiseren. De hele kast overhoop. Alles eruit, een nieuwe indeling verzinnen. Of zou ik de knoop doorhakken en besluiten dat Harry er niet meer bij hoort? Geef ik hem gewoon een plekje op de plank van het koninklijk overschot, waar ook de kinderboeken van prinses Laurentien staan? Nee, wat mij betreft moet alles op land gesorteerd staan, op volgorde van geboortejaar. Als excuus bleef Harry nog even op de keukentafel liggen.
Tot ik niet lang na het verschijnen van Harry’s autobiografie een berichtje kreeg van iemand. Een goede vriend van hem was overleden en die had ontelbaar veel boeken nagelaten. Koninklijke boeken vooral. Weggooien zou zonde zijn. Wilde ik ze misschien? Dan kon de collectie bijeenblijven. En inderdaad, de beste man had een prachtige verzameling. Ik heb hem niet gekend, maar via zijn boeken krijg ik een idee van de wereld die hij via zijn boeken binnen handbereik had gekregen. Via prachtige fotoboeken over het Perzische Rijk en Indiase maharadja’s zal hij zijn weggedroomd naar ongrijpbare vervlogen tijden. Gefascineerd moet hij zijn geweest van de bizarre geschiedenis van Edward VIII en Wallis Simpson, de afgetreden koning die koos voor zijn gescheiden, Amerikaanse liefde en in ballingschap in Frankrijk belandde. Zijn fascinatie voor dit koppel meet welhaast een héle plank, bedenk ik me. Ook de flamboyante Britse koningin-moeder Elizabeth, de Russische tsarenfamilie en hun juwelen van het vermaarde Fabergé, maar ook tal van Franse ontwerpers vonden hun thuis in zijn collectie. En dan ook nog wat boeken over de laatste Egyptische koning of Griekse royals, die nu van zijn boekenkast naar de mijne verhuizen. Ik dacht eerder nog wel eens, in een wanhoopspoging om ruimte te maken: waarom neem ik niet rigoureus afscheid van de boeken over royals die tóch niet meer regeren? Maar ook afgelopen week bleek weer, toen afscheid werd genomen van de laatste Griekse koning: eens een royal, altijd een royal. Bewaren! Dus ik ga ruimte maken voor de veelal intussen zeldzame boeken. Kritisch langs de boeken die al jaren onaangeroerd in mijn kast staan. Boeken die hun plekje prima kunnen afstaan. U begrijpt, prins Harry is inmiddels lang niet meer mijn grootste probleem. Maar het is voor een goed doel. Ik weet niet of dat bij u ook zo gaat, maar elk boek dat door mijn handen gaat, gaat ook even open. Voor je er erg in hebt ben je weer in gedachten verzonken en beland in het tsarenrijk of bij de maharadja’s. Louis, ook al hebben we elkaar nooit gesproken, via je boeken ontmoeten we elkaar. Bedankt!

In België is aan het licht gekomen dat hun prins Laurent en zijn zus prinses Astrid niet meer ‘Van België’ als achternaam hebben, maar ‘Van Saksen-Coburg’. Net zoals hun halfzus, prinses Delphine. Het is in een in vergetelheid geraakt besluit van 2015 al bekrachtigd, maar nu kwam het door een statutenwijziging pas aan het licht. Laurent, de brompotprins van België, is er niet over te spreken. Hij de nieuwe achternaam maar niets. ‘Want wij heten von Sachsen-Coburg, en niet “van”. Maar bon, dat staat dus niet zo op onze identiteitskaart. Blijkbaar mag de politiek dat allemaal zo beslissen.’ Van oorsprong is de Belgische koningsfamilie inderdaad een Duitse. Ook de Britse royals heetten Saxe-Coburg and Gotha, tot koning George V in de Eerste Wereldoorlog de familienaam naar Windsor liet aanpassen, om de banden met Duitsland te verbreken. Voor Laurent en zijn familie is het hooguit wat ongemakkelijk. Alleen de rechte lijn van het koningshuis, de huidige, voormalige en toekomstige staatshoofden en hun partners, blijven Van België heten. Het betekent ook dat voor de broers en het zusje van kroonprinses Elisabeth hun familienaam wijzigde. Toch is het misschien wat minder ingrijpend dan wat in andere landen gebeurt. Want in België zijn en blijven ze allemaal prins(es). Enkele jaren geleden besloot koning Carl Gustaf van Zweden zijn kleinkinderen hun prinselijke titels te ontnemen, behalve de kinderen van kroonprinses Victoria, als rechte lijn van het koningschap. De situatie in Denemarken is nog een stuk schrijnender. Daar leek prins Joachim met een persbericht van het paleis te hebben moeten vernemen dat zijn kinderen per 1 januari 2023 geen prins of prinses meer zijn, maar slechts graaf of gravin van Monpezat. Voor hun bestwil, vond koningin Margrethe, die begrijpt dat deze vier kleinkinderen zelf hun kostje zullen moeten gaan verdienen. Daarbij zou een prinselijke titel alleen maar in de weg staan. Maar het zorgde voor zoute tranen in het gezin van Joachim. Die was wel betrokken in gesprekken daarover, maar dat het voor zijn moeder al zo in kannen en kruiken was, dat wist hij niet. ‘Het is mijn plicht en mijn wens als koningin om ervoor te zorgen dat de monarchie zich blijft aanpassen aan de tijd,’ zei Margrethe toen de commotie de internationale media haalde. ‘Deze aanpassing zie ik als een noodzakelijke waarborg voor de toekomst van de monarchie. Ik heb mijn beslissing genomen als koningin, moeder en grootmoeder. Maar als moeder en grootmoeder heb ik onderschat hoeveel mijn jongste zoon en zijn familie zich geraakt voelen.’ In Nederland is het allemaal anders geregeld, stukken beter. Nog voor Willem-Alexander, Friso en Constantijn kinderen kregen, was geregeld welke titels er voor hen klaarlagen. Prinsjes – al werden het prinsesjes – der Nederlanden én van Oranje-Nassau voor de kinderen van Willem-Alexander als de troonopvolger. De kinderen van zijn broers zouden graaf of gravin van Oranje-Nassau worden en jonkheer of jonkvrouwe van Amsberg. Wat wel vreemd hieraan is dat de dochters van Willem-Alexander níet het aan hun opa gelinkte predicaat jonkvrouwe van Amsberg kregen. Toch valt het mee met de rest van de koninklijke familie, want daar is het een beetje een zootje ongeregeld. Allevier de dochters van Juliana en Bernhard werden toen nog Prinsessen der Nederlanden, van Oranje-Nassau én van Lippe-Biesterfeld. Volgens de RVD ook prinses Margriet vanaf haar geboorte in 1943 in Canada, maar op Margriets geboorteakte ontbreekt de titel Prinses der Nederlanden toch echt. Haar kinderen kregen een nieuwe titel, ‘prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven’, maar Pieter werd geen prins. En ook al zijn het vier mannen, anders dan in de adel gebruikelijk is, mogen zij hun titel niet doorgeven. Als klap op de vuurpijl hebben de kinderen van prins Maurits andere achternamen dan de kinderen van zijn broers. In plaats van Van Vollenhoven heten Maurits’ kinderen Van Lippe-Biesterfeld. Misschien moet prins Laurent niet zo klagen, het kan altijd erger.

Het is een bijzonder land: Thailand. Niet in de laatste plaats vanwege het koningshuis. Misschien herinnert u zich nog wel dat de overleden koning Bhumibol in 2016 als een heilige werd vereerd na zijn sterven. De tv en zelfs websites gingen letterlijk op zwart-wit, de koning werd een jaar lang opgebaard, zodat in totaal 12 miljoen mensen afscheid hebben kunnen nemen. Die tijd was deels ook nodig om een megalomaan koninklijk crematorium te kunnen bouwen, waar een jaar na het overlijden de (dagenlange) crematie plaatsvond. Na een maand werd dat goudkleurige bouwwerk weer afgebroken. Na Bhumibol – Rama IX in de boeken – kwam zijn zoon Vajiralongkorn aan de macht, Rama X. Als kroonprins al bijzonder. Zijn poedel kreeg een hoge legerfunctie en een staatsbegrafenis na zijn dood. Zijn maîtresses maakte hij adjudant of lijfwacht, zodat ze in zijn buurt konden verkeren. Vajiralongkorn had al drie huwelijken (en scheidingen) achter de rug toen hij de huidige, ruim 25 jaar jongere koningin Suthida trouwde, een paar dagen voor zijn kroning. Maar dan is er ook nog de knappe Sineenat, ruim dertig jaar jonger dan de koning, die na haar jaren als ‘bodyguard’ officieel is voorgesteld als zijn maîtresse, maar dan met een titel die zoiets als ‘koninklijke gemalin’ betekent. De officiële bijvrouw viel daarna plots uit de gratie, verdween voor een tiental maanden in de cel, om vervolgens weer terug ten tonele te verschijnen. De bijvrouw was ‘te ambitieus’ en had zich ‘misdragen’. De meeste officiële Thaise media repten er niet over, want de Thai mogen niets weten over privézaken van de koninklijke familie. Wereldberoemde foto’s van de koning in croptop en vol plaktattoos zijn er verboden. Gewone Duitsers zagen de koning in wielrenoutfit tijdens een tussenstop, terwijl personeel in kostuum op de knieën een versnapering op een zilveren schaal aanreikte. Want Vajiralongkorn leidt een – voor de Thai – geheim dubbelleven in Beieren en in Zwitserland. In Duitsland zit zijn ene vrouw meestal, en woont ook de kroonprins, in Zwitserland zit de andere vrouw. Ook nu worden de Thai al weken in het ongewisse gehouden over de gezondheid van een van hun prinsessen. Prinses Bajrakitiyabha, enige dochter uit het eerste huwelijk, verloor op 14 december haar bewustzijn en stortte in elkaar toen ze haar honden uitliet. Haar lijfarts kon haar niet bij bewustzijn krijgen en een soldaat heeft Bajrakitiyabha vervolgens meer dan een uur gereanimeerd. Toen de koning die nacht naar het ziekenhuis ging, is hem verteld hoe zijn dochter ervoor lag. Maar officiële berichten en Thaise media zwijgen over de daadwerkelijke gezondheidstoestand: haar hart en longen werken niet zelfstandig en er is geen hersenactiviteit. Sterker nog, een slagader in de hersenen zou zijn geklapt en voor onherstelbare schade hebben gezorgd. Doktoren hebben de prinses zelfs al kort na haar opname hersendood verklaard. Maar dat moet geheim blijven. Ondertussen heeft de koning opdracht gegeven dat zijn dochter aan de machines moet blijven liggen, koste wat kost. Maar wakker worden zal ze volgens experts nooit meer. De Thai is gevraagd voor de prinses te blijven bidden. Volgens paleisstatements is haar toestand gestabiliseerd. Maar dat is alleen maar door de machine, waaraan ze is gelegd. De prinses is misschien niet zo bekend, ze heeft een excentrieke halfzus – Sirivannavari – die met haar modelabel een stuk meer in beeld is. Toch zou Bajrakitiyabha een belangrijke steunpilaar voor de monarchie zijn. Of, rol lag in het verschiet. Het zou in Thailand ook een groot geheim zijn dat de enige zoon van de koning mentaal niet in staat zou zijn om later te kunnen regeren. En dus was bedacht dat prins Dipangkorn later bij zou worden gestaan door zijn oudste zus. Die toekomst lijkt nu voorbij. Misschien is het tijd voor een grote verandering in het koningshuis. Daar is een gewone buiging nog niet eens genoeg en moet achteruit over de vloer worden weggekropen. Zou Vajiralongkorn ooit durven besluiten dat Rama de Tiende in het belang van zijn volk ook Rama de Laatste wordt?

Wat een rust zal het koning Charles geven. Als hij er niet is, of, als hij er niet toe in staat is, kunnen zijn taken in eigen land worden waargenomen door Counsellors of State, letterlijk staatsraden, niet te verwarren met dezelfde functie bij de Nederlandse Raad van State. In het Verenigd Koninkrijk zijn het de mensen die de koning mogen vervangen als hij in het buitenland is of door ziekte zijn werk niet kan doen. Bij wet is bepaald dat dat de partner van het staatshoofd is plus de eerste vier volwassenen (21+) die in de lijn voor de troonsopvolging staan. Dat betekent dat naast Camilla en prins William ook prins Harry, prins Andrew en zijn dochter Beatrice als vervangers van de koning zouden kunnen optreden. Dat is niet echt een wenselijk idee en bepaald geen geruststellende gedachte voor veel Britten, ongetwijfeld ook niet voor Charles zelf. Prins Harry woont natuurlijk in Amerika en heeft niet voor niets de deur van het paleis achter zich dichtgetrokken. Voor Andrew geldt wat anders, maar door alle commotie rondom zijn persoon in een misbruikschandaal is het ook niet een fijn idee als de oudste van de twee broers van Charles de koninklijke taken zou kunnen overnemen, wetten zou ondertekenen of ambassadeurs zou ontvangen. Toch is het wel een fijn idee dat er iemand is die de taken van de koning kan overnemen. In Scandinavië is zoiets ook heel normaal. Geregeld wordt de Noorse kroonprins Haakon aangesteld als regent van het koninkrijk, bijvoorbeeld als zijn vader in het buitenland is of bij ziekte, zoals dit jaar al meerdere malen is voorgekomen. In Denemarken was in het verleden geregeld discussie over het regentschap. Kroonprins Frederik en zijn broer prins Joachim mochten wél invallen voor hun moeder, koningin Margrethe. En dat geldt ook voor haar zus prinses Benedikte. Maar wijlen haar man, prins Henrik, kon het allereerst niet verkroppen dat hij geen koning mocht heten maar slechts prins was geworden, en dat hij ook niet als regent op de winkel mocht passen als zijn vrouw er niet was. Margrethe zal het hebben kunnen sussen met het feit dat deze functie alleen voor geboren royals is weggelegd en zelfs de grafelijke titel van haar man discutabel was. Inmiddels leeft Henrik niet meer. Wat zal hij woest zijn geworden als hij wist dat zijn schoondochter kroonprinses Mary nu wél regentes mag zijn als Margrethe en Frederik bijvoorbeeld op reis zijn. Het is in elk geval praktisch: de zaken kunnen altijd doorgaan, in het belang van het land. In Nederland is het anders geregeld. Als Willem-Alexander en Máxima in het buitenland zijn kunnen Amalia of bijvoorbeeld Constantijn niet even inspringen. Niet een wet ondertekenen of een minister beëdigen. Zoiets is bij ons niet in de wetten geregeld. Gelukkig zijn er wat hulpmiddelen: Willem-Alexander kan op zijn iPad, waar hij ook is ter wereld, wetten ondertekenen. Het Kabinet van de Koning stuurt het zo naar de beveiligde inbox van Willem-Alexander. En of hij nou onderweg is in Nederland tussen twee bezoekjes in, in het regeringsvliegtuig zit of in een zonnig oord op vakantie is: op Willem-Alexander hoeft niet gewacht te worden. Alleen in heel ernstige gevallen, als de koning écht niet in staat is om te regeren, zou Amalia de eed als prinses-regentes kunnen afleggen voor de leden van de Staten-Generaal. Charles stuurde op zijn verjaardag dit jaar een brief aan het Hogerhuis dat het zijn wens is om zijn broer Edward en zus Anne toe te voegen aan de rij counsellors. Geen gek idee, zij zijn al jaren vaste waarden voor de monarchie. Inmiddels is het parlement het daarmee eens. En om familieruzie te voorkomen, blijven Harry, Andrew en Beatrice gewoon staan. Maar ze zullen hopelijk begrijpen dat het logischer is dat hun familieleden éérst om hulp wordt gevraagd.

Ik zie het al hélemaal voor me. Er staat iets negatiefs over koningin Máxima op de website van een grote krant. ‘Ondanks crisis: Máxima spendeerde dit jaar ruim twee ton aan haar kleding’. Paleis Noordeinde in rep en roer. Er wordt een crisisberaad met alle adviseurs belegd. ‘Hoe kunnen we dit laten verdwijnen?’ zegt een medewerker met de handen in het haar. Een ander wordt stil, grijpt zijn telefoon en tikt er lustig op los. ‘Opgelost’, roept ze triomfantelijk in de vergaderkamer van het paleis. Binnen een half uur ziet een aantal medewerkers een melding op hun telefoon. RTL Boulevard komt met groot nieuws: prinses Laurentien drijft een wig binnen de Oranjes. De vrouw van prins Constantijn heeft achter de schermen nare uitlatingen gedaan naar haar schoonzus Máxima en personeel geprobeerd op te zetten tegen de koningin. Al gauw wordt het nieuws door ander media overgenomen en is het het gesprek van de dag in Nederland. Arme Máxima. En niemand die het nog heeft over dat immense bedrag dat ze aan kleding heeft uitgegeven.

Dit alles is niet gebeurd en het lijkt me ook nooit voor te gaan komen bij de Oranjes. Het zou reuze spannend zijn, maar ondenkbaar dat het personeel van het paleis zoiets zou doen. In Engeland is het blijkbaar aan de orde van de dag. Harry is ervan overtuigd dat het personeel dat hij deelde met William meerdere malen partij heeft gekozen. Vooral Meghan werd geregeld voor de bus gegooid om Kate er beter uit te laten komen. Niet voor niets dat de twee broers er uiteindelijk voor hebben gekozen om hun hofhoudingen te scheiden. Ze hadden dit spelletje al vaker gezien, toen ze nog onder het kantoor van hun vader vielen. Communicatiemedewerkers lekten over andere familieleden naar de roddelpers, om zo hun eigen royal te beschermen. Harry en William zwoeren dat zij nooit aan zoiets zouden meedoen. En toch gebeurde het. Vlak voor Harry en Meghan uit het systeem stapten, hadden zij een apart kantoor vanuit Buckingham Palace. Daarvandaan werd door een ander kantoor de communicatie gedaan over koningin Elizabeth en de monarchie als geheel. Zij hadden de leiding. Maar Clarence House – als hoofdkwartier van Charles – en Kensington Palace namens William hielden er hun eigen communicatiestrategie op na. Nét even de ander voor zijn. Nét even de ander overschaduwen. Of nét even de ander een duwtje uitdelen, zoals nu blijkt. In België is het ook lang een zootje geweest. Dan kwam oud-koning Albert ineens met een tv-interview over zijn tijd als staatshoofd, pensioen en de moeilijkheden in het huwelijk. Wist Filip, als staats- én familiehoofd, helemaal niets van af. Het paleis wist niet wat te doen. Of koningin Paola, die eigenhandig met een statement naar een persbureau ging om te vertellen hoe kwetsbaar haar zoon Laurent was. En diezelfde Laurent, die niet gestoord door het paleisprotocol altijd zijn eigen gang ging. Politieke uitspraken, opmerkelijke reizen en gedoe rondom zijn staatstoelage. Journalisten hoeven niet naar het paleis te bellen voor een reactie, maar bellen de prins gewoon op zijn gsm, desnoods terwijl hij op het podium zit op de nationale feestdag. Bij ons gaat het anders. Ja, ook in ons koningshuis zijn er meerdere eilandjes. Allereerst het koninklijk gezin met prinses Beatrix, dan Huis Het Loo in Apeldoorn waar Pieter en Margriet hun hofhouding bestieren, maar ook Constantijn en Laurentien en hun personeel, die als een moderne prins en prinses werken zoals Harry en Meghan misschien ook voor ogen hadden. En dan zijn er nog al die andere prinsen en prinsessen die ook bij tijd en wijle in de media komen. Maar bij de Oranjes is er één echt kanaal, dat niet vanuit het paleis wordt aangestuurd, maar door de RVD bij het ministerie van Algemene Zaken. Daarin is ons koningshuis anders dan alle andere. Het zorgt absoluut voor minder sappige verhalen, maar het lijkt een verstandige beslissing te zijn geweest.

‘Zouden de royals zelf óók kijken?’ – De vraag komt regelmatig voorbij als het bijvoorbeeld over The Crown gaat. Maar hij kan ook van toepassing zijn als het gaat over de documentaireserie die prins Harry en zijn vrouw Meghan hebben gelanceerd op Netflix. Het is een groot succes, al op de eerste dag keken zo’n 2,5 miljoen Britten alleen al. Ter vergelijking: voor The Crown afgelopen maand waren dat er op dag één ‘maar’ zo’n miljoen. Met zoveel kijkers is het niet gek toch, als er op het paleis ook gekeken wordt? De eerste drie delen kwamen vorige week uit, deze week aflevering vier tot en met zes. Voor 100 tot 150 miljoen euro – de kenners zijn er niet over uit – doen ze in deze zes delen uitgebreid hun verhaal ui de doeken. Hun versie van de werkelijkheid. De trailer deed beloven dat het meteen vuurwerk zou zijn. Vuurwerk? Gewoon grof geschut. Afgevuurd in de richting van de (schoon)familie in Engeland.

Rick Evers © Frank van Beek

Niets bleek minder waar. We horen van Harry en Meghan en wat bekenden van ze – zoals Meghans moeder – vooral een ontzettend zoetsappig liefdesverhaal. Hoe twee beroemde mensen op date gaan, in het geheim. Hoe ze berichtjes naar elkaar stuurden en die dan ook daadwerkelijk in beeld komen. Tal van lieve selfies en andere romantische foto’s verschijnen in beeld. Van de allereerste vakantie samen en van het aanzoek. Beelden die van andere royals eigenlijk nooit zullen verschijnen. Eigenlijk brengen de eerste drie afleveringen niets nieuws, alleen een opsomming van de gebeurtenissen en vooral wat details. Een ander hoofdonderwerp is daarmee de manier waarop Meghan door de media is behandeld. En die is toch wel afwijkend als je dat vergelijkt met de intrede van Kate binnen de koninklijke familie. Harry lijkt overigens een sneer naar haar en daarmee ook zijn broer William te maken: andere familieleden kiezen volgens Harry een partner die in de blauwdruk past om een rol binnen het familiebedrijf te vervullen. William koos voor een keurig Engels meisje, een haast onbeschreven blad. Harry koos voor een dame die ouder is dan hij, een Amerikaanse, een actrice, gescheiden bovendien. En met een zwarte moeder. Volgens de documentaire is het de schuld van de media, het gebrek aan mensen van kleur op redacties en dus een groot gebrek aan inlevingsvermogen. Toen Willem-Alexander een tijd geleden op een krantenredactie was, werd hem daar ook verteld: slechts een paar procent van de jongeren die zich aanmeldt voor een journalistieke opleiding heeft een biculturele achtergrond. Het is daarom ook niet verwonderlijk dat Meghan oneerlijk werd behandeld in de kranten. Er werd gedaan alsof ze recht uit de sloppenwijk zou komen. Ze werd achtervolgd, gestalkt door paparazzi en ook haar naaste omgeving kreeg ermee te maken. Of buren tegen een fikse vergoeding 24/7 een camera op haar huis wilden richten. Of vriendinnen tegen betaling wilden praten. Uiteindelijk werd duidelijk dat Meghans vader wel gevoelig voor het geld was. Hij kreeg betaald om te poseren alsof hij zich voorbereide op het huwelijk en de reis naar Windsor. Hij kwam niet. Uitgebreid komen ook die persoonlijke berichtjes in beeld, hoe het familiedrama zich ontwikkelde in de dagen voor het huwelijk. Het racisme in Engeland wordt ook verbonden aan het feit dat het Britse staatshoofd ook hoofd is van de Gemenebest, volgens de betrokkenen in de serie nog altijd een verkapt koloniaal systeem. Er wordt verwacht dat afleveringen vier tot en met zes zich meer richten op de koninklijke familie. En dat de aanvallen dan écht komen. Paleismedewerkers bijten op hun lippen: moeten ze hun baas een dienst bewijzen, hun contract verbreken en tóch de waarheid vertellen? Hoe het volgens hún is gegaan? Een verhaal heeft ten slotte twee kanten en van de koninklijke familie zelf verwacht men geen reactie. Eén van die trouwe paleismedewerkers is er in elk geval zeker van: Charles, Camilla, William en Kate kijken niet. Die zullen ervan uitgaan zijn dat de meeste Britten toch niet geloven in de sprookjes die Harry en Meghan vertellen. Waar de twee wél gelijk in hebben: die medewerkers op het paleis praten wel erg vaak hun mond voorbij.