Willem-Alexander in speedo!

De Oranjes hebben generaties lang zorgvuldig geprobeerd een bepaald imago op te bouwen. Hardwerkend, inzettend voor de samenleving, niet te volks of te gewoon, maar toch benaderbaar. Een vleugje sprookje en theater, maar niet te veel. Geen jetset, maar koninklijk. Ver weg van het celebrity-gedrag. Van de Oranjes zien we niet zo gauw de glamoureuze shootszoals waar de Deense royals of die van Monaco soms wel eens voor poseren. Dat is niet het plaatje dat ze willen neerzetten. Bij hoge uitzondering eens een majestueuze shoot voor een bijzonder jubileum. Voor de rest vooral beelden van zakelijke bezoeken, het koningspaar in gesprek met het volk. Heimelijke foto’s van dure vakanties, bijvoorbeeld van Máxima in bikini op de koninklijke speedboot? Daartegen is hard opgetreden. Er werden rechtszaken gevoerd. Als Máxima had gewild dat heel Nederland, of de hele wereld, haar in zwemkleding had gezien, zou ze wel op de zomerfotosessie een waterfestijn hebben georganiseerd met haar dochters. Dat had ongetwijfeld de mooiste beelden opgeleverd die zelfs over een eeuw nog voor gesprekstof zorgen. De pers natgespoten met een waterpistool door de koning in zijn speedo, Alexia die waterballonnen naar de andere kant van het door de RVD gespannen koordje had gegooid. Het is allemaal niet aan de orde. Dit is niet bepaald het beeld dat de leden van het Koninklijk Huis van zich willen laten zien. Het leidt af van hun werk en hun boodschap. Als ik voor mezelf mag spreken, zou ik me overigens absoluut niet prettig voelen om zo in mijn zwembroek in de kijker te staan. Ieder heeft zo zijn onzekerheden. Ik kan me voorstellen dat als stiekeme foto’s worden gepubliceerd, dat nog erger is. Wellicht kent u de foto’s van koningin Máxima in en om Griekse wateren in haar bikini. Dat was niet een officiële fotosessie. Iedereen zal zeggen dat Máxima trots mocht zijn. Maar wie de foto’s publiceerde, kreeg een advocaat van het koningspaar op zijn dak. Een schending van de privacy. Waar de Oranjes in de tijd van Juliana nog relatief voorzichtig omgingen met de band met de media, wordt nu harder opgetreden. In Juliana’s tijd voeren Nederlandse paparazzi op bootjes voorbij de villa in Porto Ercole. Deze paparazzi hadden in plaats van de kiekjes van het brave fotomoment ineens leuke foto’s van Bernhard in zwembroek en Beatrix en Margriet in hun badpak. De Oranjes waren er niet blij mee, maar hielden zich gedeisd. Dat veranderde toen prinses Caroline van Monaco doorprocedeerde tot aan het Europees Hof. Daaruit is de mediacode van de Oranjes ontstaan en zijn heel wat juridische brieven gestuurd en rechtszaken gevoerd in naam van Oranje. Het maakte het misschien wel saaier. Dan is daar nu Eloise, de dochter van prins Constantijn en prinses Laurentien. Ze is de eerste in de familie die daadwerkelijk een verdienmodel heeft gemaakt van het hebben van de achternaam Van Oranje. Van het feit dat ze vijfde in lijn voor de troon is, of kleindochter van Beatrix of het nichtje van de koning. Was ze dat allemaal niet, dan had ze nu geen 363.000 volgers gehad natuurlijk. Of werd ze niet gevraagd voor een programma als Het Perfecte Plaatje. ‘We zijn in koninklijk gezelschap’, introduceerde de presentator de gravinfluencer. Het valt niet te ontkennen dat ‘het koninklijke’ de kruiwagen is voor Eloise. Het is verfrissend dat ze in de uitzending in badpak te zien is. Niets mis mee! Veel respect voor haar durf. Bovendienis het haar leven en ze moet zelf voor haar inkomen zorgen. Maar alles bij elkaar pakt ze het heel anders aan dan het beeld dat haar familie zorgvuldig opbouwde. Zou ze daar rekening mee houden? Zelf ziet ze zich niet als royal, de troon lijkt voor haar mijlenver. Ze is vooral een celebrity. Maar wat gebeurt er als ze net als andere BN’ers binnenkort op de foto wordt gezet als ze met Constantijn en Laurentien – trots op hun dochter – op het strand ligt te chillen? Zou ze als een Oranje leeuw brullen om haar privacy óf omarmt ze alle kanten van de roem?

 

 

 


Deze column verscheen in Weekend

Nieuwe generatie

Wat een week was het! Voor de fans van het koningshuis was het er een om de vingers bij af te likken. Tussen het werken door – schrijven voor Weekend, de kijkers en luisteraars te woord staan voor onder meer Radio 2, Vandaag Inside, Editie NL én Blauw Bloed – waren mijn ogen op de BBC gepriemd. Ik heb er enorm van genoten. Voor ons in Nederland zijn 4 en 5 mei natuurlijk momenten die jaarlijks in de agenda’s van de koning en koningin staan. Dat betekende dat ze niet naar de receptie van koning Charles konden gaan. Hij hield een bescheiden feestje op de avond van 5 mei voor gasten die voor de kroning alvast in de stad waren, terwijl Willem-Alexander en Máxima meezongen tijdens het concert op de Amstel op Bevrijdingsdag. En dus werd besloten dat prinses Beatrix en prinses Amalia de honneurs mochten waarnemen. Een privéreceptie, waarvan ‘we’ blij mogen zijn dat er überhaupt een fotograaf bij aanwezig mocht zijn. De sfeer leek er ontspannen te zijn. Er werd veel gelachen. Het was een reünie van royals die van over de hele wereld waren samengekomen in Londen. Sommigen zien of spreken elkaar geregeld, zoals de Scandinavische troonopvolgers. Anderen, zoals de Maleisische koning en koningin, maken dit niet zo vaak mee. Enerzijds logisch, zij worden voor vijf jaar gekozen. Ze maakten heel wat foto’s en selfies met andere royals. Niets menselijks is ze soms vreemd. Het is jammer dat ik niet als een vlieg op de muur in Buckingham Palace verslag kon doen. Ongetwijfeld was dit het moment dat onze voormalige vorstin een bijzonder onderonsje had met Koning Charles. Die was nog op háár inhuldiging geweest en was er ook 33 jaar na dato weer bij toen zij in 2013 het stokje overdroeg aan Willem-Alexander. Nu kon zij de vólgende generatie aan hem voorstellen. Al zou er maar een microfoontje opgespeld zijn bij Charles, ik zou het heerlijk vinden om te horen. Het geeft namelijk een beeld van hoe de onderlinge verhoudingen zijn. Vroeger schreven de royals alleen brieven naar elkaar. ‘Dear cousin,’ beste neef, als er naar een collega-koning werd geschreven, ook als die helemaal geen directe familie was, laat staan een volle neef. Hoe gaat dat nu? We zagen op foto’s ook Amalia met een typische Beatrix-blik: haar hand op het hart, haar ogen gesloten, terwijl ze een opmerking maakt naar prins Albert van Monaco. Zouden ze elkaar een beetje kennen? Toen hij bij de inhuldiging was van Willem-Alexander was zij een meisje van 9 en hij al een vijftiger. Zo was ik zelf ook verrast dat Willem-Alexander en Máxima goed contact hadden met de generaties-oudere Elizabeth en Philip, buiten de officiële momenten om. Ze dineerden wel eens informeel met elkaar in het privé-appartement op Windsor Castle bijvoorbeeld. Ik had het contact veel formeler en afstandelijker verwacht. Voor Amalia in de rij was koning Filip, die zijn oudste dochter Elisabeth voorstelde. Met haar zou Amalia in een WhatsApp-groepje zitten, met daarin meerdere collega-troonopvolgers van dezelfde generatie. De tijd van telegrammen naar elkaar sturen ligt gelukkig ver achter ons. Dat ik dáár niet bij kon zijn, gaf me de gelegenheid om naar Wageningen te gaan, daar waar Pieter van Vollenhoven al sinds jaar en dag bij de herdenking en het defilé op 5 mei is bij Hotel de Wereld. ‘U gelooft het niet,’ vertelde Pieter me, ‘ze hebben me er ooit bij het comité gevraagd om de nieuwe generatie erbij te betrekken.’ De man van prinses Margriet moest er zelf ook om lachen. Vroeger was prins Bernhard er altijd bij in Wageningen. Hopelijk wordt er al nagedacht wie ooit het stokje van Pieter overneemt.

(N)iets nieuws!

Ieder jaar vergis ik me er weer in. Die weken rond Koningsdag en 4 en 5 mei, ze zijn altijd drukker dan ik me vooraf veronderstel. Want van de ene kant denk ik: dat kunstje ken ik na 13 jaar wel. Elke stad denkt voor Koningsdag het wiel opnieuw te hebben uitgevonden, maar de basis is en blijft hetzelfde. Het is daarom dat ik zowel met zin als stiekem ook wat tegenzin naar die dag uitkijk. Sinds jaar en dag loop ik op onze nationale Feestdag mee op de route van de koninklijke familie. Achter de koninklijke bezemwagen aan, afwisselend Constantijn en Laurentien en Maurits en Marilène. Om beurten worden we in kleine groepjes mee naar voren genomen om het koninklijk gezin meer in actie te kunnen zien.

Koningsdag in Rotterdam. Foto: RVD

De dag begint voor mij niet om 11 uur als de koninklijke bus voor mijn neus stopt, maar (veel te) vroeg in de ochtend als ik naar Rotterdam rijd. Daar moet dan op de ene locatie een polsbandje worden opgehaald, als herkenning dat ik mee mag op de route. Vervolgens vindt het verzamelen en de briefing op een heel andere plek plaats, in hartje centrum. Onderweg van A naar B sijpelde het nieuws door dat prinses Alexia er niet bij zou zijn en word ik gebeld door de ochtendshow van NPO Radio 2, om een update te geven over wat de Rotterdammers – en de mensen voor de buis – te wachten stond. Mijn dag eindigde ergens rond middernacht, toen ik weer thuis was nadat de heren van Vandaag Inside me het vuur aan de schenen hadden gelegd. Tussendoor heb ik nog Spaanstalige media te woord gestaan, ook zij zijn geïnteresseerd, en was ik ook nog te zien in Editie NL en een speciale uitzending van Blauw Bloed over het tienjarig koningschap. Die waren gelukkig van tevoren al opgenomen, naast andere optredens voor radio en tv die ik de dagen ervoor uit enthousiasme ‘wel even’ in de agenda had gezet. Tijd om bij te tanken na zo’n lange Koningsdag is er niet echt. Ik dacht na die feestelijke werkdag een dagje ertussenuit te piepen, maar toch staat dan de telefoon alsnog roodgloeiend. Een interview met Een Vandaag over de aanstaande kroning van Charles bijvoorbeeld. En het Utrechtse Radio M wil ook graag nog even live op de radio terugblikken. In het weekend stroomden langzaam berichten binnen van Buckingham Palace, vol met details over de kroning. Dat Charles en Camilla voor een deel tronen en mantels van Elizabeth en haar vader hergebruiken bijvoorbeeld. Ik vind het heerlijk, zulke details over de ceremonie op 6 mei, waarvoor tout royale naar Londen afreist, inclusief onze koning en koningin. En zulke iconische momenten, net als de inhuldiging van koning Willem-Alexander 10 jaar geleden, die vind ik fantastisch. Enerzijds is het jammer dat Willem-Alexander en Máxima op 5 mei niet bij de receptie op Buckingham Palace kunnen zijn. Ze hadden natuurlijk al het bevrijdingsconcert op de Amstel in Amsterdam in hun agenda staan. Het leuke is dat daardoor Beatrix en Amalia samen gaan. Samen als symbool van het verleden en de toekomst van de Nederlandse troon. Het liefst zou ik daarbij zijn, maar dat mag helaas niet. En daarom kies ik eens voor wat anders. Ik ga niet naar het koningspaar op 5 mei, maar naar Pieter van Vollenhoven. De 84-jarige echtgenoot van prinses Margriet neemt sinds jaar en dag het bevrijdingsdefilé in Wageningen af, bij Hotel de Wereld, waar op 5 mei 1945 het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog werd gemarkeerd. Na al die jaren het programma van eerst koningin Beatrix en later van koning Willem-Alexander en koningin Máxima te hebben gevolgd, ga ik tóch nog eens iets ‘vernieuwends’ doen… Ik kijk ernaar uit! En daarna is het natuurlijk alsnog geen rust, met de kroning van Charles de dag erna en de hele nasleep die zal volgen. Ook daar kijk ik naar uit!

Groene herinneringen voor de toekomst

Toen koningin Elizabeths regeringsjubileum eraan zat te komen, ontstond er een mooi initiatief. Plant overal bomen als aandenken aan het zeventigjarig regeringsjubileum. Het brengt mensen bijeen om de klus te klaren, het levert generaties zuurstof op én een zichtbare herinnering: ‘weet je nog, toen Elizabeth koningin was en 70 jaar op de troon zat?’ Het project heet The Queen’s Green Canopy, vrij vertaald het Groene Baldakijn van de Koningin. Zo’n koninklijk afdak van vervlogen tijden, dat wij alleen nog in de Ridderzaal hadden als overkapping van de koninklijke troon. Het project is nu ten einde gekomen. Elizabeth is niet meer. Haar zoon Charles zit nu op de troon. Hij zal het initiatief van zijn moeder erg gewaardeerd hebben. Hij was al met milieu en ontbossing bezig voor de politiek ernaar kraaide. Heel symbolisch plantte hij afgelopen week de laatste boom in het project. Dat deed ie samen met zijn opvolger, prins William, de prins van Wales, bij Sandringham House in Norfolk. De allereerste boom werd ook door het staatshoofd en de prins van Wales geplant: door koningin Elizabeth en prins Charles, twee jaar geleden bij Windsor Castle. Het planten van bomen hoort in een lange koninklijke traditie die ook in Nederland bekend is. Het doet ook denken aan die andere traditie, Boomfeestdag. Het planten van bomen als symbool voor nieuw leven. Heel symbolisch ging Máxima na een beladen herdenking toch nog naar de geplande Boomfeestdag in Cuijk. Nog in de zwarte outfit, parels en glanzend zwarte hakken. Waar eerder die dag 28 dodelijke slachtoffers werden herdacht van een busramp van een Belgische schoolkinderen, zo werden de herinnering met 28 bomen levend gehouden. Een ander plantmoment: herinnert u zich nog dat rond de inhuldiging van koning Willem-Alexander in elke gemeente koningslindes werden geplant? Bomen zijn het symbool voor groei, van toekomst. De jonge boompjes groeiden in de afgelopen tien regeringsjaren langzaam uit tot fiere lindebomen. Als je goed oplet, kom je oudere exemplaren tegen. Niet van Willem-Alexanders inhuldiging natuurlijk. In Nederland begon de traditie bij de inhuldiging van zijn overgrootmoeder Wilhelmina, toen ze als jong bloempje in 1898, op 18-jarige leeftijd, het koningschap op zich nam. Een traditie die bij Juliana en Beatrix ook werd herhaald. Het planten van bomen komt ook geregeld terug in het werkzame bestaan van een royal. Bij staatsbezoeken wordt er geregeld een geplant. Met een symbolisch koninklijk schepje aarde. Maar niet als het aan Beatrix ligt. Op Curaçao zag ik haar een paar jaar geleden spade na spade over de wortels gooien. Typisch Beatrix. Wie trouwens een dagje Den Haag doet, komt vaak via winkelstraat Noordeinde langs het werkpaleis van de koning en koningin. Maar ga ook eens naar de achterkant, naar de Prinsessentuin, die is opengesteld voor publiek. Via de Molenstraat is er een ogenschijnlijk doodlopend straatje, maar wie op de knop drukt, wordt door de Koninklijke Marechaussee doorgelaten in een steegje dat uitkomt in de tuin achter het paleis. Daar zie je ook het prachtige gebouw van het Koninklijk Huisarchief en de achterkant van de koninklijke stallen. Met een beetje geluk kun je er Amalia zien paardrijden. En er staat een koningslinde, geplant door Beatrix zelf. Voor de volgende generatie. Die heeft trouwens ook al eens bomen geplant. Daags na haar achttiende verjaardag plantte Amalia een boom – weer een koningslinde – bij de Raad van State.

De eerste keer van vele die zouden gaan volgen, schreven sommige media. Niets is minder waar. Ik ontdekte jaren geleden in de bossen rond Het Loo een rijtje van drie jonge boompjes. Met bordjes erbij. Geplant in 2016 door achtereenvolgens Amalia, Alexia en Ariane. Even verderop nog een rijtje, geplant door Willem-Alexander, Friso en Constantijn. Ook als de koninklijke boomplanters er misschien niet meer zijn, houdt het groen de herinnering levend…

Schoon schip

Foto Raph_PH

En daar is prins Harry weer! Onverwacht – voor velen althans – stond hij deze week op de stoep van de rechtbank in Londen. Het Hooggerechtshof zelfs, His Majesty’s High Court of Justice. Breedlachend kwam de roodharige prins daar de auto uitstappen en zette hij voet richting de ingang. Harry had namelijk nog wat unfinished business. Hij en Meghan zijn al jaren in oorlog met de Britse media. Hun manier van werken was al eerder voor Meghan aanleiding om een krantenuitgeverij voor de rechter te slepen. Deels met succes, de krant had niet zomaar een door Meghan handgeschreven brief aan haar vader openbaar mogen maken. En dit keer is het Harry die zich boos maakt tegen hetzelfde krantenimperium vanwege het aftappen van telefoongesprekken, het hacken van voicemailberichten, het volgen van auto’s en ander illegale activiteiten. Stevige beschuldigingen, al komen ze met de historie van prinses Diana en haar ervaringen met de Britse pers niet eens als een verrassing. ‘Wat heb je tegen de Britse pers te zeggen?’ vroeg een verslaggeefster van een Engelse tv-zender. ‘Goedemorgen,’ antwoordde Harry stoïcijns en liep naar de ingang, waar hij nog in botsing kwam met een cameraman. Anders dan Elton John en actrice Sadie Frost koos Harry er opvallend genoeg voor om niet via de zij-ingang stilletjes te arriveren, maar juist publiekelijk de hoofdingang te nemen. Het verbaasde me. De prins die zei gevaar te lopen, omdat hij niet goed genoeg beveiligd wordt door de Britse politie. De prins die niets opheeft met vrije pers en daarom graag publieke media ontwijkt. Het is goed dat er paal en perk wordt gesteld wat betreft de Britse media. Prins Harry maakte destijds zijn relatie met Meghan officieel door een open brief te schrijven, waarin hij de manier waarop er werd omgesprongen met haar privacy én veiligheid verafschuwde. Dat er zelfs in prullenbakken werd gesnuffeld en vrienden en familie van Meghan slachtoffer werden van stalking ging ook veel te ver. In dit geval lijkt er vooralsnog geen enkel bewijs te zijn tegen de kranten, zoals Daily Mail. ‘Ongefundeerde en zeer lasterlijke beweringen, gebaseerd op geen geloofwaardig bewijs,’ lieten ze in de rechtszaal verstaan. Om de onderste steen boven te krijgen, zal Harry misschien wel eens water bij de wijn moeten doen. Meghan moest dat eerder ook in haar rechtszaak. Op een aantal punten moest ze toegeven en daardoor verliezen, omdat anders andere privé-details naar buiten zouden moeten komen. Details over haar vader en halfzus Samantha Markle, die allebei te pas en te onpas weer komen opduiken in Meghans leven. Ook leek het erop dat een aantal van haar vriendinnen, die het anoniem in een tijdschrift voor haar opnamen, in de openbaarheid zouden moeten treden. Zover kwam het gelukkig niet. Maar Meghan had volgens de rechter ook wel beter moeten weten. Ze kent haar vader. Ze had kunnen weten dat die bewuste brief aan haar vader Thomas Markle in de openbaarheid kon komen. De beste man doet alles om ergens een slaatje uit te slaan en niet eens uitzonderlijk wordt zijn wereldberoemde dochter daarvoor gebruikt. Meghan zal toch ook niet voor niets de brief in haar prachtige schoonschrift naar haar vader hebben verstuurd, waarvoor ongetwijfeld eerst een paar versies in de prullenbak waren beland? Nog altijd is er geen duidelijkheid of Harry en Meghan op 6 mei terug zullen zijn in Londen. Dan wordt daar de kroning van hun (schoon)vader Charles gehouden in Westminster Abbey. En niet lang daarna moet het paar hun huis Frogmore Cottage in Windsor hebben verlaten. Als Harry er nu toch is om schoon schip te maken met de Britse media, kan hij tussendoor ook vast even naar zijn cottage om de laatste spullen op te halen en het alvast veegschoon op te leveren.

Alleen de achternaam

Heeft u al geluisterd naar de podcasts van koning Willem-Alexander? Deze week komt de vierde online, onder meer via de website van het koninklijk huis te beluisteren of via apps zoals Spotify of Podimo. Tien best lange gesprekken met onze koning die meer vertelt dan normaal. Ik hou wel van die terugblikken naar momenten die we ons allemaal herinneren. Maar dan ‘Door de ogen van de koning’, zoals de reeks dan ook heet. Hij legt ook meer uit over het koningschap en doet uit de doeken hoe het er achter de schermen aan toe gaat. Hoeveel macht en vrijheid hij nou eigenlijk heeft, wat hij wel en niet kan zeggen. Over het ondertekenen van wetten, besluiten, gratieverzoeken. Over een paar weken is weer de jaarlijkse lintjesregen, daags voor Koningsdag. In andere landen worden die onderscheidingen daadwerkelijk door een royal uitgereikt, bij ons is het meestal de burgemeester die dat doet. De samenvatting waarom iemand zo’n onderscheiding zou moeten krijgen, komt daadwerkelijk op Willem-Alexanders bureau terecht, zo vertelt hij. ‘Dat vind ik ook echt leuk om te lezen.’ En daar zat hij dan dus ook zijn handtekening onder. Hij praat over tal van mooie kanten van het koningschap die we niet te zien krijgen, maar natuurlijk ook over de mindere kanten. Zoals alle kritiek. Van de ene kant is hij blij dat hij niet in de middeleeuwen leeft, al hadden ze toen geen mobieltjes. ‘Vroeger was het natuurlijk de kroeg om de hoek van de fabriek, daar werd op vrijdagmiddag ook heel hard gescholden op de baas,’ zegt Willem-Alexander. ‘Daar werden ook de meest verschrikkelijke dingen gezegd, en maandagochtend gingen ze keurig weer aan het werk. Dan was het afgelopen en bleef het in de kroeg.’ En nu staat het gewoon online, voor iedereen zichtbaar. ‘Even afreageren, lekker anoniem en de meeste mensen hebben het dan ook achter zich gelaten.’ Maar het blijft wel online staan. In het begin vond hij dat wel lastig, maar heeft ermee leren omgaan.

Wat waarschijnlijk ook maar weinig mensen weten: wat gebeurt er nou eigenlijk als je de koning een brief stuurt? Als je financiële problemen hebt, gedoe met de overheid of wat dan ook. Hij krijgt ze grotendeels te lezen, de schrijvers krijgen altijd antwoord, maar nooit van Willem-Alexander zelf. Hij laat de brieven doorsturen naar de bewuste ministeries die deze mensen kunnen helpen. ‘Ze worden beantwoord namens mij, maar ik bemoei me wel met de inhoud van het antwoord,’ zegt hij. Zo worden een aantal misverstanden de wereld uitgeholpen. Dat een dwangbevel in naam van de koning echt niet langs Willem-Alexander zelf gaat. ‘Een heleboel mensen geloven ook echt dat dat ik dat dan echt zelf doe. En ja, het is heel lastig om uit te leggen dat daar je daar toch het symbool van de natie, het symbool van de eenheid bent, waar in naam van de Koning rechtgesproken wordt. En niet van de persoon Willem-Alexander die zegt van: jij moet nu je huis uit.’ Hoewel het in tien gesprekken vooral gaat over de rol van Willem-Alexander als staatshoofd, leer je hem ook als mens een stuk beter kennen. ‘Had jij dat niet willen doen?’ Als iemand ‘het interview’ doet met de koning of koningin, of in dit geval, nu Edwin Evers een reeks podcasts maakt met koning Willem-Alexander, vragen mensen me of ik niet in plaats van die andere Evers met Willem-Alexander in gesprek had willen gaan. Nou spreek ik het koningspaar meerdere malen per jaar, maar nooit zo uitgebreid als Wilfried de Jong, Matthijs van Nieuwkerk of Edwin Evers mochten. Zij kregen de mogelijkheid om echt de diepte in te gaan. Ja, natuurlijk had ik het willen doen. Maar ik hou me dagelijks met het onderwerp bezig en kan niet zo onbevangen zijn als die anderen. Maar ik begrijp natuurlijk ook wel dat ik bovenal niet de naam heb die De Jong, Van Nieuwkerk of Evers hebben…

Alleen de achternaam


Heeft u al geluisterd naar de podcasts van koning Willem-Alexander? Deze week komt de vierde online, onder meer via de website van het koninklijk huis te beluisteren of via apps zoals Spotify of Podimo. Tien best lange gesprekken met onze koning die meer vertelt dan normaal. Ik hou wel van die terugblikken naar momenten die we ons allemaal herinneren. Maar dan ‘Door de ogen van de koning’, zoals de reeks dan ook heet. Hij legt ook meer uit over het koningschap en doet uit de doeken hoe het er achter de schermen aan toe gaat. Hoeveel macht en vrijheid hij nou eigenlijk heeft, wat hij wel en niet kan zeggen. Over het ondertekenen van wetten, besluiten, gratieverzoeken. Over een paar weken is weer de jaarlijkse lintjesregen, daags voor Koningsdag. In andere landen worden die onderscheidingen daadwerkelijk door een royal uitgereikt, bij ons is het meestal de burgemeester die dat doet. De samenvatting waarom iemand zo’n onderscheiding zou moeten krijgen, komt daadwerkelijk op Willem-Alexanders bureau terecht, zo vertelt hij. ‘Dat vind ik ook echt leuk om te lezen.’ En daar zat hij dan dus ook zijn handtekening onder. Hij praat over tal van mooie kanten van het koningschap die we niet te zien krijgen, maar natuurlijk ook over de mindere kanten. Zoals alle kritiek. Van de ene kant is hij blij dat hij niet in de middeleeuwen leeft, al hadden ze toen geen mobieltjes. ‘Vroeger was het natuurlijk de kroeg om de hoek van de fabriek, daar werd op vrijdagmiddag ook heel hard gescholden op de baas,’ zegt Willem-Alexander. ‘Daar werden ook de meest verschrikkelijke dingen gezegd, en maandagochtend gingen ze keurig weer aan het werk. Dan was het afgelopen en bleef het in de kroeg.’ En nu staat het gewoon online, voor iedereen zichtbaar. ‘Even afreageren, lekker anoniem en de meeste mensen hebben het dan ook achter zich gelaten.’ Maar het blijft wel online staan. In het begin vond hij dat wel lastig, maar heeft ermee leren omgaan.

Wat waarschijnlijk ook maar weinig mensen weten: wat gebeurt er nou eigenlijk als je de koning een brief stuurt? Als je financiële problemen hebt, gedoe met de overheid of wat dan ook. Hij krijgt ze grotendeels te lezen, de schrijvers krijgen altijd antwoord, maar nooit van Willem-Alexander zelf. Hij laat de brieven doorsturen naar de bewuste ministeries die deze mensen kunnen helpen. ‘Ze worden beantwoord namens mij, maar ik bemoei me wel met de inhoud van het antwoord,’ zegt hij. Zo worden een aantal misverstanden de wereld uitgeholpen. Dat een dwangbevel in naam van de koning echt niet langs Willem-Alexander zelf gaat. ‘Een heleboel mensen geloven ook echt dat dat ik dat dan echt zelf doe. En ja, het is heel lastig om uit te leggen dat daar je daar toch het symbool van de natie, het symbool van de eenheid bent, waar in naam van de Koning rechtgesproken wordt. En niet van de persoon Willem-Alexander die zegt van: jij moet nu je huis uit.’ Hoewel het in tien gesprekken vooral gaat over de rol van Willem-Alexander als staatshoofd, leer je hem ook als mens een stuk beter kennen. ‘Had jij dat niet willen doen?’ Als iemand ‘het interview’ doet met de koning of koningin, of in dit geval, nu Edwin Evers een reeks podcasts maakt met koning Willem-Alexander, vragen mensen me of ik niet in plaats van die andere Evers met Willem-Alexander in gesprek had willen gaan. Nou spreek ik het koningspaar meerdere malen per jaar, maar nooit zo uitgebreid als Wilfried de Jong, Matthijs van Nieuwkerk of Edwin Evers mochten. Zij kregen de mogelijkheid om echt de diepte in te gaan. Ja, natuurlijk had ik het willen doen. Maar ik hou me dagelijks met het onderwerp bezig en kan niet zo onbevangen zijn als die anderen. Maar ik begrijp natuurlijk ook wel dat ik bovenal niet de naam heb die De Jong, Van Nieuwkerk of Evers hebben…

Groene herinneringen voor de toekomst


Toen koningin Elizabeths regeringsjubileum eraan zat te komen, ontstond er een mooi initiatief. Plant overal bomen als aandenken aan het zeventigjarig regeringsjubileum. Het brengt mensen bijeen om de klus te klaren, het levert generaties zuurstof op én een zichtbare herinnering: ‘weet je nog, toen Elizabeth koningin was en 70 jaar op de troon zat?’ Het project heet The Queen’s Green Canopy, vrij vertaald het Groene Baldakijn van de Koningin. Zo’n koninklijk afdak van vervlogen tijden, dat wij alleen nog in de Ridderzaal hadden als overkapping van de koninklijke troon. Het project is nu ten einde gekomen. Elizabeth is niet meer. Haar zoon Charles zit nu op de troon. Hij zal het initiatief van zijn moeder erg gewaardeerd hebben. Hij was al met milieu en ontbossing bezig voor de politiek ernaar kraaide. Heel symbolisch plantte hij afgelopen week de laatste boom in het project. Dat deed ie samen met zijn opvolger, prins William, de prins van Wales, bij Sandringham House in Norfolk. De allereerste boom werd ook door het staatshoofd en de prins van Wales geplant: door koningin Elizabeth en prins Charles, twee jaar geleden bij Windsor Castle. Het planten van bomen hoort in een lange koninklijke traditie die ook in Nederland bekend is. Het doet ook denken aan die andere traditie, Boomfeestdag. Het planten van bomen als symbool voor nieuw leven. Heel symbolisch ging Máxima na een beladen herdenking toch nog naar de geplande Boomfeestdag in Cuijk. Nog in de zwarte outfit, parels en glanzend zwarte hakken. Waar eerder die dag 28 dodelijke slachtoffers werden herdacht van een busramp van een Belgische schoolkinderen, zo werden de herinnering met 28 bomen levend gehouden. Een ander plantmoment: herinnert u zich nog dat rond de inhuldiging van koning Willem-Alexander in elke gemeente koningslindes werden geplant? Bomen zijn het symbool voor groei, van toekomst. De jonge boompjes groeiden in de afgelopen tien regeringsjaren langzaam uit tot fiere lindebomen. Als je goed oplet, kom je oudere exemplaren tegen. Niet van Willem-Alexanders inhuldiging natuurlijk. In Nederland begon de traditie bij de inhuldiging van zijn overgrootmoeder Wilhelmina, toen ze als jong bloempje in 1898, op 18-jarige leeftijd, het koningschap op zich nam. Een traditie die bij Juliana en Beatrix ook werd herhaald. Het planten van bomen komt ook geregeld terug in het werkzame bestaan van een royal. Bij staatsbezoeken wordt er geregeld een geplant. Met een symbolisch koninklijk schepje aarde. Maar niet als het aan Beatrix ligt. Op Curaçao zag ik haar een paar jaar geleden spade na spade over de wortels gooien. Typisch Beatrix. Wie trouwens een dagje Den Haag doet, komt vaak via winkelstraat Noordeinde langs het werkpaleis van de koning en koningin. Maar ga ook eens naar de achterkant, naar de Prinsessentuin, die is opengesteld voor publiek. Via de Molenstraat is er een ogenschijnlijk doodlopend straatje, maar wie op de knop drukt, wordt door de Koninklijke Marechaussee doorgelaten in een steegje dat uitkomt in de tuin achter het paleis. Daar zie je ook het prachtige gebouw van het Koninklijk Huisarchief en de achterkant van de koninklijke stallen. Met een beetje geluk kun je er Amalia zien paardrijden. En er staat een koningslinde, geplant door Beatrix zelf. Voor de volgende generatie. Die heeft trouwens ook al eens bomen geplant. Daags na haar achttiende verjaardag plantte Amalia een boom – weer een koningslinde – bij de Raad van State.

De eerste keer van vele die zouden gaan volgen, schreven sommige media. Niets is minder waar. Ik ontdekte jaren geleden in de bossen rond Het Loo een rijtje van drie jonge boompjes. Met bordjes erbij. Geplant in 2016 door achtereenvolgens Amalia, Alexia en Ariane. Even verderop nog een rijtje, geplant door Willem-Alexander, Friso en Constantijn. Ook als de koninklijke boomplanters er misschien niet meer zijn, houdt het groen de herinnering levend…

De balans van tien jaar

Het is pas begin maart, maar over anderhalve maand viert koning Willem-Alexander zijn eerste grote regeringsjubileum. Hij zit op 30 april tien jaar op de troon. Langzaam ontvouwen zich de plannen om dat te vieren. In nul-tien, in Rotterdam, viert hij het alvast op 27 april samen met alle Nederlanders. Maar twee dagen later ook nog met een grootse lunch in de Oranjezaal van Paleis Huis ten Bosch, waarvoor iedereen vorige maand iemand uit de eigen omgeving kon opgeven. Die Oranjezaal is een historische plek waar normaliter alleen de groten der aarde komen, een waar kunstwerk uit de Gouden Eeuw. Het is de plek waar Willem-Alexander gastheer zal zijn voor een flink gezelschap uit de samenleving.

Bijna tienduizend mensen droegen iemand voor om aan te schuiven. Mensen met een bijzonder verhaal. Lokale helden, gangmakers of het baken uit de buurt. Honderd mensen – tien maal tien – krijgen een uitnodiging om tijdens dit ‘10Maal’ mee te eten met Willem-Alexander en Máxima. Een traditie uit de jaren tachtig die Willem-Alexander overnam van zijn ouders, maar omvormde naar zijn eigen stijl, was het Koningsdagconcert. Die is altijd half april en wordt sinds jaar en dag op de avond van de feestdag op tv uitgezonden. Willem-Alexander koos ervoor om het klassieke jasje ervan af te halen en verhuisde het vanuit Paleis Noordeinde naar de plek waar Koningsdag wordt gevierd. Het is ook een bedankje voor mensen die betrokken zij bij de organisatie van het festijn op 27 april. Dit keer, vanwege het 10-jarig koningschap, mogen er ook vierduizend mensen, zeg maar 400 keer 10, gratis bij zijn, om in Ahoy te genieten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Gerard Cox, Davina Michelle en andere artiesten. Wie er samen met de Oranjes bij wil zijn, kan vanaf 10 maart om 10 uur terecht op de website van koningsdaginrotterdam.nl. De kans op een jubileuminterview is helaas nihil. Maar het zou leuk kunnen zijn geweest om eens out of the box Martien Meiland ervoor te vragen. Of een uitgelezen kans voor Rob Kemps, die in zijn programma ‘De Tien Vragen’ bekende Nederlanders het hemd van het lijf vroeg? Genoeg om het over te hebben. In de afgelopen tien jaar van Willem-Alexanders koningschap ben ik van dichtbij getuige geweest van bijzondere momenten. Van de historische excuses in Indonesië, van het staatsbezoek aan koningin Elizabeth in Buckingham Palace, van de indrukwekkende toespraak op 4 mei op een lege Dam in Amsterdam. We herinneren ons allemaal die momenten zoals de MH17, de toespraak in de Schilderswijk na de aanslagen in Brussel en de ludieke ‘Koningsdag Thuis’. Maar ook gedoe zoals de Griekse vakantiereis tijdens coronatijd, waarover al zoveel gezegd en gesproken is. Een vijftigste verjaardag, zo zagen we bij interviews van zowel Willem-Alexander als Máxima, die is er om het te hebben over privézaken. Een regeringsjubileum, zo zal Willem-Alexander zeggen, moet reflecteren op de zakelijke kant van het koningschap. Toch zullen de interviewers en de omroepen het óók over het randje van privé willen gaan. Want koning is hij ook in zijn vrije tijd. Hoe zeer hij ook zijn best doet om zijn privacy te beschermen. En camera’s blijven een natuurlijke vijand van WA. Dat heb ik de afgelopen tien jaar wel gemerkt. Zijn ze uit, dan is Willem-Alexander op zijn best. Staan ze op hem gericht, dan verandert er iets in hem. Ik betwijfel of hij zin zou hebben in een vraaggesprek voor de camera’s over de voorbije tien jaar. Maar zou hij er goed aan doen? Zeker, dat zag je alleen al aan de peilingen na elk interview dat hij en Máxima gaven. ‘Maar de balans maak je pas op het eind op’, zei Willem-Alexander gevat toen hij vijf jaar op de troon zat. En het eind is nog niet in zicht. Al wilde Amalia tien jaar geleden al direct weten: ‘Hoe lang ga jij het doen?’ Misschien kan zij het gesprek voeren? Want wat in deze tien jaar ook opviel: Amalia durft zelfs in het openbaar behoorlijk kritisch te zijn naar haar vader.

Vriend van de familie


‘Wanneer neem je nou eens een échte baan?’ Ik hoor het de mannen aan de tafel van Vandaag Inside nog zeggen. Ze zeggen het zo vaak als ik daar te gast ben. Ik lach er maar om. Dit keer was ik daar onder meer in de studio om te vertellen over de reis van koning Willem-Alexander, koningin Máxima en vooral prinses Amalia naar de Caribische eilanden van ons koninkrijk. Twee weken lang achter de Oranjes aan in tropische sferen. Er moet verslag van worden gedaan en ik vind het zeker niet vervelend om te doen. Mijn werk brengt me op de mooiste en gekste plekken en je komt oog in oog te staan met bijzondere mensen en historische momenten. Ik kan me voorstellen dat mijn werk, en deze reis in het bijzonder, overkomt als flinterdunne verslaggeving. Maar er hoort vooral ook bij dat ik regelmatig verstrikt zit in staatsstukken of archieven. In de media leek het alsof de Oranjes onlangs dansend van het ene naar het andere eiland gingen. Niets is minder waar natuurlijk, al zijn de ontmoetingen met nazaten van slaven, gesprekken met gouverneurs, premiers en ministers, laat staan met vrijwilligers van een lokale vereniging, een stuk minder fotogeniek. Logisch dat daar minder over wordt gesproken dan de feestelijke beelden. Het was de eerste reis van Amalia en let op mijn woorden: de beelden van die reis zullen tot aan haar dood – via haar huwelijk en haar inhuldiging – steeds worden herhaald. Dat is het bijzondere aan koninklijke families. Van de wieg tot aan het graf zijn deze mensen onderdeel van het land en van ons collectief geheugen. Anders dan bij de meeste artiesten. Die komen plots op en verdwijnen vaak. Slechts een enkeling van de vele BN’ers krijgt net zoveel aandacht bij zijn of haar dood als bij hun doorbraak. De Oranjes vormen samen de cast van een soap die al eeuwen duurt. Karakters komen erbij, karakters vallen af. Omdat ze overlijden, maar ook omdat er andere dingen gebeuren. Scheiden bijvoorbeeld. Nadat prinses Christina scheidde van Jorge, zou hij betaald zijn om compleet naar de achtergrond te verdwijnen, zo wordt gezegd. Nu verdwijnt ook weer een van de ‘bijrollen’. En dat vind ik oprecht jammer. Prinses Margarita gaat scheiden van haar man Tjalling. Toen ik als puberjongen voor het eerst over haar hoorde was Margarita nog getrouwd met iemand die in zijn eigen sprookjes geloofde en zichzelf tot baron had verheven. Ze zag er niet gelukkig uit, herinner ik me. Nederland vond er ook duidelijk wat van. Wat hadden Margarita en Edwin de Roy van Zuydewijn toch bij de toenmalige koningin Beatrix, nota bene haar peettante, aangericht? De soap ging verder met een reeks onthullingen in HP/De Tijd en met wat nu ‘schroefjesgate’ zou heten: een schroefje in de muur van de RVD-baas zou een microfoontje zijn geweest waarmee het paar – op verzoek van het paleis – zou zijn afgeluisterd. Het bewuste schroefje hangt er niet meer, maar een foto in het pand verwijst nog steeds naar deze intrige in de Oranjesoap en bezorgt iedereen die het ziet een aha-erlebnis. Deze complete verhaallijn heeft de koninklijke familie ongetwijfeld veel pijn gedaan. Hoe mooi was het dan om te zien, in Italië, het stamland van de familie van Bourbon-Parma, dat alles goed is gekomen! Ik was erbij toen prinses Cecilia daar werd gedoopt, een van de kinderen van prinses Irene’s oudste zoon Carlos. Margarita was erbij, als peettante van haar kleine nichtje. En ook Beatrix was als peettante gevraagd en erbij. Na afloop van de doop liepen Margarita en Beatrix gearmd de kathedraal uit. Nog nooit vertoond! Geschiedenis werd geschreven, het ultieme bewijs dat alles goed was gekomen in de familie. Had haar man Tjalling daarin een rol gehad? We zullen het wellicht nooit weten. Hopelijk, met name voor hun kinderen, is Tjalling een rol gegund net als Margarita’s eigen vader, prins Carlos Hugo. Hij bleef vriend van de familie en altijd welkom op het paleis.