Ze is de meest gefotografeerde vrouw van Nederland. Mensen zijn vaak nieuwsgierig naar wat ze aanheeft. Haar kleding wordt bij hoge uitzondering wel eens uitgeleend aan musea, maar de expositie rond haar veertigste verjaardag met haar meest iconische outfits – van postzakjurk en spijkerjasje tot galajurken – was de best bezochte tentoonstelling op Paleis Het Loo ooit. Ik heb het natuurlijk over Máxima. En ik moet toegeven, ze weet me vaak te verbazen en te verwonderen. Zeker als je de kans krijgt de kleding van dichtbij te zien, of van haar ontwerpers tekeningen of detailfoto’s krijgt waarop het minutieuze vakmanschap zichtbaar wordt. Of ze nou voor de zomer in België de ene dag een gloednieuwe, sprookjesachtige jurk draagt en de dag erna met een ruim 12 jaar oude jurk voor de dag komt, ze weet een wow in mij en vele anderen te ontlokken. Maar toen kwam de derde dinsdag van september 2023.
Ik weet niet wat u ervan vond, maar ik heb er eigenlijk geen woorden voor. Niet in de positieve zin. Noem me gerust een oude, conservatieve zuurpruim. Ik heb het over de combinatie die koningin Máxima op Prinsjesdag droeg. Laat ik de kleurcombinatie ‘bijzonder’ noemen. De mantel deed wat seventies aan, door de kleuren en de geschulpte rand. Misschien iets voor een karakter uit een kinderfilm. Maar wat minder voor een koningin als ik het voor het zeggen had. Toen ik aan de rode loper bij de Koninklijke Schouwburg de koningin uit de Glazen Koets zag stappen, kreeg ik kortsluiting. Hé, een ontwerp van Claes Iversen, dacht ik direct. In zijn collectie van verleden jaar met de titel Play. Hij omschreef het als: ‘Het gevoel om spontaan, intuïtief, en ongedwongen een outfit samen te stellen – zoals een kind zich verkleedt met oude spullen uit de verkleedkist – dat is de basis van deze collectie. Een eclectische kakofonie!’ Met het idee dus om onderdelen los te dragen of op andere manieren te combineren. Oké, over smaak valt te twisten, maar dit kwartje was gevallen. Maar ik dacht ook: waarom dit? Waarom nu? Want onder die mantel droeg ze een mooie abrikooskleurige combinatie. De top met broek is écht iets voor Máxima. Maar niet voor Prinsjesdag! Op Prinsjesdag dragen de dames van de koninklijke familie een jurk. Ja, noem me nog maar een keer ouderwets. Zo’n galajurk die het liefst over de grond sleept. Al is gala niet het juiste woord. Toen koning Willem I onze eerste Oranjekoning werd, nam hij de regels grotendeels over van het hof van zijn vader, stadhouder Willem V, die voortborduurde op de regels bij de Franse Zonnekoning. Inclusief de etiquette en regels rondom kleding. Dames aan het hof moesten kortweg een japon met lange sleep en korte mouwtjes dragen, de armen bedenkt met lange handschoenen. Hoe langer, hoe hoger men in aanzien staat. Of denkt te staan. Vier meter voor koninginnen, 3,75 voor prinsessen, dames drie en een halve meter en voor meisjes maximaal 3,25 meter. Een hautaine ambassadeursvrouw zette zichzelf voor schut toen ze er op het paleis achterkwam dat het met een sleep van 4,5 meter toch erg lastig is om achteruit te lopen, om de koningin in de ogen te blijven kijken. Enfin, voor bezoeken buiten de deur waren de regels net wat anders. Voor zo’n toilette de visite volstond een sleep van twee meter, overdag hooggesloten met (half)lange mouwen én natuurlijk een hoed. Onder Wilhelmina werden de sleepjes steeds korter, tot ze rond de Eerste Wereldoorlog nog maar net over de grond sleepten. Daarna werd er verder versoberd, kwamen er middagjaponnen en mantelpakjes. Behalve op Prinsjesdag. De enige dag dat het eeuwenoude voorschrift van toilette de visite nog gebruikt wordt. Natuurlijk, ooit waren broeken bij dames op het paleis ook onbespreekbaar. Beatrix zag Laurentien het doen, Máxima volgde en zo werd de weg vrijgemaakt voor het paleispersoneel en gasten. Tijden veranderen. Maar mag dat ene kledingvoorschrift, alleen op Prinsjesdag, alsjeblieft blijven?